พระมหาอำนวย อานันโท[02]

พระมหาอำนวยทำวิจัยเรื่อง “การศึกษาเรื่องการบรรลุธรรมในพระพุทธศาสนาเถรวาท”  เป็นวิทยานิพนธ์พุทธศาสตรมหาบัณฑิต ของมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เมื่อ ปี 2542 ก็ประมาณ 13 ปีมาแล้ว

ผมได้นำบทคัดย่อของงานวิจัยชิ้นนี้ลงไปในบทความ “พระมหาอำนวย อานันโท[01]” แล้ว  ต่อไปเป็นการวิพากษ์วิจารณ์ลงในรายละเอียด

ข้อความนี้

ผู้วิจัยพบว่า การบรรลุธรรมนั้น สิ่งสำคัญประการแรก คือ การศึกษาถึงหลักธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงไว้ โดยเฉพาะโพธิปักขิยธรรม 37 ประการ เป็นหลักธรรมที่นำไปสู่การปฏิบัติเพื่อการบรรลุธรรมโดยเฉพาะ

พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงไว้ในวาระต่าง ๆ กัน เพื่อให้เหมาะกับจริตนิสัยของแต่ละบุคคล โพธิปักขิยธรรม 37 ประการ ประกอบด้วย สติปัฏฐาน 4 สัมมัปปธาน 4 อิทธิบาท 4 อินทรีย์ 5 พละ 5 โพชฌงค์ 7 และมรรคมีองค์ 8 แต่ละหมวดธรรมมีความสมบูรณ์อยู่ในตัว

ผู้ปฏิบัติจะถือหลักธรรมหมวดไหนในการปฏิบัติก็สามารถบรรลุธรรมได้เช่นเดียวกันเปรียบเหมือนแม่น้ำทุกสายย่อมไหลลงสู่มหาสมุทร ฉันใด การปฏิบัติธรรมตามหมวดธรรมใดย่อมนำไปสู่การบรรลุธรรมได้ ฉันนั้น

ไม่รู้ว่า พระมหาอำนวย ท่านใช้เวลาในการทำวิทยานิพนธ์เล่มนี้กี่ปี ถึงได้ผลการศึกษาที่ห่วยแตกได้ถึงขณะนี้

พระมหาอำนวยได้ผลการศึกษาว่า ผู้ปฏิบัติจะปฏิบัติธรรมหมวดใดก็ได้ในโพธิปักขิยธรรม 37 ประการก็สามารถบรรลุเป็นพระอรหันต์ได้  โดยมีเหตุผลว่า “แม่น้ำทุกสายย่อมไหลลงสู่มหาสมุทร ฉันใด การปฏิบัติธรรมตามหมวดธรรมใดย่อมนำไปสู่การบรรลุธรรมได้ ฉันนั้น”

ผมเห็นว่า เป็นเหตุผลที่ห่วยแตกสิ้นดี

เอาหลักการง่ายๆ เลย ที่รู้กันโดยทั่วไปที่ว่า พระพุทธองค์ทรงบรรลุพระอนุตรสัมมาสัมโพธิญาณด้วยวิชชาสาม 

วิชชาสามนี้ อยู่ในพระไตรปิฎกเล่มแรกเลย เป็นพระสูตรแรกเลย เริ่มต้นที่หน้าที่หนึ่งเลย พระมหาอำนวยไม่รู้เรื่องวิชชาสามเลยหรือ!!!

พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรมของพระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต) เขียนเกี่ยวกับวิชชาสามไว้ดังนี้

วิชชา 3 (ความรู้แจ้ง, ความรู้วิเศษ — the Threefold Knowledge)

• ปุพเพนิวาสานุสสติญาณ (ญาณเป็นเหตุระลึกขันธ์ที่อาศัยอยู่ในก่อนได้, ระลึกชาติได้ — reminiscence of past lives)
•  จุตูปปาตญาณ (ญาณกำหนดรู้จุติและอุบัติแห่งสัตว์ทั้งหลาย อันเป็นไปตามกรรม, เห็นการเวียนว่ายตายเกิดของสัตว์ทั้งหลาย เรียกอีกอย่างว่า ทิพพจักขุญาณ — knowledge of the decease and rebirth of beings; clairvoyance)
•  อาสวักขยญาณ (ญาณหยั่งรู้ในธรรมเป็นที่สิ้นไปแห่งอาสวะทั้งหลาย, ความรู้ที่ทำให้สิ้นอาสวะ, ความตรัสรู้ — knowledge of the destruction of mental intoxication)
• วิชชา 3 นี้ เรียกสั้นๆ ว่า ญาณ 3

ถ้างานวิจัยชิ้นนี้ จะเป็นงานวิจัยที่ดีนั้น ก็ควรจะอธิบายถึงวิชชาสามด้วยว่า “ไม่เกี่ยวข้องกับการศึกษาครั้งนี้อย่างไร”  นี่พระมหาอำนวยทำราวกับว่า ไม่รู้จักวิชชาสาม

นอกจากนั้นแล้ว  พุทธศาสนิกชนก็รู้กันโดยทั่วไปว่า ในการบรรลุพระอรหันต์นั้น ต้องปฏิบัติอริยสัจ 4 ถึงสามรอบ ที่เรียกว่า กิจในอริยสัจ 4

วิกิพิเดีย สารานุกรมเสรี ในหัวข้อ “อริยสัจ 4” กล่าวถึงกิจในอริยสัจ 4 ไว้ดังนี้

กิจในอริยสัจ คือสิ่งที่ต้องทำต่ออริยสัจ 4 แต่ละข้อ ได้แก่

• ปริญญา - ทุกข์ ควรรู้ คือการทำความเข้าใจปัญหาหรือสภาวะที่เป็นทุกข์อย่างตรงไปตรงมาตามความเป็นจริง เป็นการเผชิญหน้ากับปัญหา
• ปหานะ - สมุทัย ควรละ คือการกำจัดสาเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ เป็นการแก้ปัญหาที่เหตุต้นตอ
• สัจฉิกิริยา - นิโรธ ควรทำให้แจ้ง คือการเข้าถึงภาวะดับทุกข์ หมายถึงภาวะที่ไร้ปัญหาซึ่งเป็นจุดมุ่งหมาย
• ภาวนา - มรรค ควรเจริญ คือการฝึกอบรมปฏิบัติตามทางเพื่อให้ถึงความดับแห่งทุกข์ หมายถึงวิธีการหรือทางที่จะนำไปสู่จุดหมายที่ไร้ปัญหา
• กิจทั้งสี่นี้จะต้องปฏิบัติให้ตรงกับมรรคแต่ละข้อให้ถูกต้อง การรู้จักกิจในอริยสัจนี้เรียกว่ากิจญาณ

กิจญาณเป็นส่วนหนึ่งของญาณ 3 หรือญาณทัสสนะ (สัจญาณ, กิจญาณ, กตญาณ) ซึ่งหมายถึงการหยั่งรู้ครบสามรอบ ญาณทั้งสามเมื่อเข้าคู่กับกิจในอริยสัจทั้งสี่จึงได้เป็นญาณทัสนะมีอาการ 12 ดังนี้

สัจญาณ หยั่งรู้ความจริงสี่ประการว่า

• นี่คือทุกข์
• นี่คือเหตุแห่งทุกข์
• นี่คือความดับทุกข์
• นี่คือทางแห่งความดับทุกข์

กิจญาณ หยั่งรู้หน้าที่ต่ออริยสัจว่า

• ทุกข์ควรรู้
• เหตุแห่งทุกข์ควรละ
• ความดับทุกข์ควรทำให้ประจักษ์แจ้ง
• ทางแห่งความดับทุกข์ควรฝึกหัดให้เจริญขึ้น

กตญาณ หยั่งรู้ว่าได้ทำกิจที่ควรทำได้เสร็จสิ้นแล้ว

• ทุกข์ได้กำหนดรู้แล้ว
• เหตุแห่งทุกข์ได้ละแล้ว
• ความดับทุกข์ได้ประจักษ์แจ้งแล้ว
• ทางแห่งความดับทุกข์ได้ปฏิบัติแล้ว

ประเด็นนี้ก็เช่นเดียวกัน พระมหาอำนวยควรมีคำอธิบายให้มากกว่านี้ นี่พระมหาอำนวยทำราวกับว่า ไม่รู้จักอริยสัจ 4

ผมถึงได้บอกว่า  งานวิจัยชิ้นนี้ เป็นงานวิจัยที่ห่วยแตกสิ้นดี....